काठमाडौँ — काठमाडौँ महानगरपालिकाले सार्वजनिक विद्यालयहरूको सरसफाइमा उल्लेखनीय सुधार ल्याएको छ। विद्यालयका शौचालय र भान्छा कोठाहरू अहिले सफा र सुव्यवस्थित छन्। विद्यालयका शौचालयमा गाढा फोहर जम्मा भएको, दुर्गन्धित भएको, र भान्छा कोठामा चिल्लो भएको अवस्था पहिले देखिन्थ्यो। यस अवस्थाले बालबालिकाको वातावरणीय चेतना र सिकाइमा असर पुर्याइरहेको थियो।
महानगरपालिकाले ‘सुन्दर विद्यालय’ स्वर्णिम योजना र ‘हरित विद्यालय’ कार्यक्रम सञ्चालन गरेपछि यो समस्याको समाधान सम्भव भएको हो। यो योजनाको मुख्य उद्देश्य विद्यालयहरूको वातावरणीय स्थिति सुधार्नु हो।
बालबालिका र वातावरण – बावा उपसमूहको नेतृत्वमा विद्यार्थीहरूले वातावरणीय सुधार, व्यवस्थापन, र संरक्षणमा व्यवहारिक ज्ञान र सिप प्राप्त गरेका छन्। यसले गर्दा विद्यार्थीहरूलाई श्रमप्रति सकारात्मक धारणाको विकास भएको छ। उनीहरूले विद्यालय परिसर, कक्षाकोठा, शौचालय, भान्छा कोठा, र बगैँचाका बिरुवाहरू गोडमेल गरी सफा गरेका छन्।
यो कार्यक्रम शैक्षिक सत्र २०८० मा कार्यान्वयनमा आएको हो र हालसम्म सकारात्मक नतिजा प्राप्त हुँदै आएको छ। इञ्जिनियर शैलेन्द्र झाका अनुसार, “विद्यार्थीहरूले घर, विद्यालय, तथा समुदायको वातावरणलाई स्वच्छ बनाउने ज्ञान र सिप कुशलता प्राप्त गरेका छन्।”
वावा उपसमूहको नेतृत्वमा हरेक शुक्रबार १ घण्टा श्रमदान गरिन्छ। यस उपसमूहमा कक्षा ४ देखि ८ सम्मका २ हजार ५७० विद्यार्थी संलग्न छन्। उनीहरूले विद्यालय परिवारमा भएका प्रधानाध्यापक, शिक्षक, अन्य उपसमूहका विद्यार्थी, र अभिभावकलाई पनि श्रमदान कार्यक्रममा सहभागी गराउने गरेका छन्।
सुन्दर विद्यालय कार्यक्रमको मोडालिटी तयार गर्न महानगरले साझेदारहरूसँगको सहकार्यमा विद्यालयको अवस्था अध्ययन गरेको थियो। अध्ययनको मूल्याङ्कन प्रतिवेदन मंसिर महिनामा तयार भएको थियो।
महानगरपालिकाले विद्यालयको आवश्यकता र विद्यार्थीको संख्याका आधारमा अनुदान रकम वितरण गरेको छ। एउटा विद्यालयलाई ३ किस्तामा न्यूनतम ३ लाख ६० हजार रुपैयाँदेखि अधिकतम १२ लाख रुपैयाँसम्म उपलब्ध गराइएको थियो। यो रकम शौचालयको सरसफाइ, विद्यालय सरसफाइ र सुन्दरताका लागि आवश्यक सामग्री खरिद गर्न, अभिमुखीकरण र प्रयोगात्मक कार्यशाला सञ्चालन गर्न, अनुगमन मूल्याङ्कन र प्रतिवेदन तयार गर्न खर्च गरिएको छ।
कार्यक्रम सञ्चालन गर्न युएसएआईडी, इन्भारोमेन्ट एण्ड पब्लिक हेल्थ अर्गनाइजेसन (एन्फो), वर्ड कन्जरभेसन नेपाल, वाटर इन्भारोमेन्ट एण्ड रिक्स एजुकेसन, वाइल्ड लाइफ कन्जरभेसन नेपाल, क्लिन अप नेपाल, ल्याण्ड आवर फ्युचर, एकीकृत सहरी विकास केन्द्रलगायत साझेदारले सघाइरहेका छन्। उनीहरुको भूमिका विद्यालयका जनशक्तिको क्षमता विकास र समुदाय परिचालनमा धेरै छ।
सहरी स्वयमसेवकको भूमिका पनि महत्वपूर्ण रहेको छ। १४० जना सिटी भोलेन्टियर (सहरी स्वयमसेवक) ले हप्तामा २ दिन समय दिने गरेका छन्। यो कार्यक्रमले परम्परागत मानसिकतामा परिवर्तन गर्दै विद्यालयलाई नयाँ स्वरुपमा आकार प्रदान गर्नेछ।
यस कार्यक्रमले भविष्यमा विद्यार्थीहरूमा स्वच्छता, सरसफाइ, वातावरण तथा प्राकृतिक सुन्दरताको महत्व बुझ्न सहयोग पुर्याउने विश्वास गरिएको छ।
