यस वर्ष खोटाङ जिल्लामा १६८ मेट्रिक टन लिची उत्पादन भएको छ, जुन गत वर्षको १५३ मेट्रिक टनको तुलनामा उल्लेखनीय वृद्धि हो। खोटाङमा लिचीको व्यावसायिक खेती ३१ हेक्टर क्षेत्रफलमा गरिएको छ, जसमा १० स्थानीय तहहरू संलग्न छन्।
सबैभन्दा बढी लिची रावाबेँसी गाउँपालिकामा उत्पादन भएको छ, जहाँ ७४ मेट्रिक टन लिची उत्पादन भएको छ। दिक्तेल रूपाकोट मझुवागढी नगरपालिकामा २ मेट्रिक टन, हलेसी तुवाचुङमा २०.५० मेट्रिक टन, जन्तेढुंगा गाउँपालिकामा ९ मेट्रिक टन, बाराहापोखरीमा ०.५० मेट्रिक टन, खोटेहाङमा ३६ मेट्रिक टन, दिप्रुङ चुइचुम्मामा १८.५० मेट्रिक टन, साकेलामा ६ मेट्रिक टन, केपिलासगढीमा ०.५० मेट्रिक टन, र ऐसेलुखर्क गाउँपालिकामा १ मेट्रिक टन लिची उत्पादन भएको जिल्ला कृषि ज्ञान केन्द्रले जनाएको छ।
रावाबेँसी गाउँपालिका-१ कुभिण्डेका स्थानीय बासिन्दा र उद्यमी रामबहादुर राईले जिल्लामा उत्पादित लिचीलाई प्रशोधन गरेर बिक्री गर्ने वातावरण सरकारले मिलाउनुपर्ने आवश्यकता औंल्याएका छन्। उनका अनुसार, “जिल्लामा उत्पादित लिची दाना नै बिक्री गर्ने चलन छ। यसलाई प्रशोधन गरेर जुसलगायत पेय पदार्थ बनाउन सकिन्छ। तीनवटै तहका सरकारले यसप्रति योजना बनाउनुपर्छ।”
खोटाङमा उत्पादित लिची स्थानीय हाटबजार तथा राजधानी काठमाडौँलगायत सहरमा बिक्री हुने गरेको छ। कृषि ज्ञान केन्द्रका अनुसार, लिची बिक्रीबाट किसानले वार्षिक करोडौँ आम्दानी गर्ने गरेका छन्। किसानहरूले सरकारलाई लिची उत्पादन र बजार व्यवस्थापनमा प्राथमिकता नदिएको आरोप लगाएका छन्।
लिची उत्पादनबाट राम्रो आम्दानी हुने भएपछि स्थानीय सरकारले लिचीका बिरुवा निःशुल्क उपलब्ध गराउँदै आएको छ। एकपटक रोपिएका बिरुवाले १० देखि १५ वर्षसम्म फल दिने भएकाले जिल्लाका अन्य किसान पनि लिचीको व्यावसायिक खेतीमा आकर्षित हुन थालेका छन्।
जिल्लामा लिची खेती र उत्पादनको विस्तारले खोटाङलाई कृषिमा आत्मनिर्भर बनाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ। सरकारी योजना र समर्थनले यसलाई अझ प्रवर्द्धन गर्न सकिन्छ, जसले स्थानीय अर्थतन्त्रलाई बलियो बनाउनेछ।
तस्बिर : कृषि प्रेस
