काठमाडौँ, २९ -नेपालकै सबैभन्दा धनी मन्दिरहरूमध्ये एक श्रीरामचन्द्र मन्दिर, काठमाडौँ महानगरपालिका–९ काे बत्तीसपुतलीमा अवस्थित छ। तर, यस मन्दिरको निजी गुठीले जग्गाको अद्यावधिक अभिलेख राख्न सकेकाे छैन। मन्दिरको निजी गुठी सञ्चालक समितिसँग जग्गाको कुनै विस्तृत विवरण छैन, जसले गर्दा व्यवस्थापनमा समस्या उत्पन्न भएको छ।
गुठी सञ्चालक समितिले लामो समयदेखि अभिलेख खोजे पनि उपलब्ध गराउन सकेको छैन। श्रीरामचन्द्र मन्दिर निजी गुठी सञ्चालक समितिका सचिव केशवध्वज राणाका अनुसार, काठमाडौँको बत्तीसपुतली, हाँडीगाउँ, साँखु, र नाङ्लेभारे लगायत विभिन्न स्थानमा मन्दिरको नाममा ३७३ रोपनी जग्गा छ। तर, वार्षिक रूपमा केवल ७० रोपनी जग्गाको मात्र तिरो उठ्ने गरेको छ।
गुठीले मोहीहरूलाई तिरो तिराउन कुनै पहल गरेको छैन, जसले गर्दा मन्दिरको व्यवस्थापनमा कठिनाइ अाएकाे छ। महानगरपालिका–९ का अध्यक्ष रामजी भण्डारीका अनुसार, मन्दिरको पूर्वाधार निर्माणमा स्थानीय सरकारले सहयोग गरेको छ। तर, तिरो नउठेको सन्दर्भमा स्थानीय सरकारलाई जानकारी आएको छैन।
श्रीरामचन्द्र मन्दिर निजी गुठीले वार्षिक रामनवमीको अवसरमा रु १ लाख ५० हजार मात्र प्रदान गर्ने गरेको छ। दाताबाट स्थापन गरिएको निजी गुठीको उद्देश्य भनेको मन्दिरको नित्य पूजा, मर्मत, र सरसफाइ हो। विसं १९२८ मा कर्णेल सनकसिंह टण्डनले स्थापना गरेको मन्दिरको दानपत्रमा जग्गाको आयस्ता नित्य पूजा र मर्मतको लागि प्रयोग गरिने उल्लेख छ।
मन्दिरको आयस्ताको उपयोग नहुनु
आयस्ता नउठ्दा २०४८ साल अघि मन्दिर जीर्ण अवस्थामा थियो। स्थानीयवासीको सक्रियतामा मन्दिरको जीर्णोद्धार गरी अहिलेको स्वरुपमा ल्याइएको हो। हाल मन्दिर नेपालकै स्वच्छ र आकर्षक मन्दिरको रूपमा स्थापित भएको छ। भूकम्प पछिको पुनःनिर्माणमा पनि जग्गाको आयस्ता उपयोग हुन सकेन।
समितिका पहलमा दाताबाट सहयोग संकलन गरी मन्दिर पुनःनिर्माण गरिएको थियो। यसबाट जनताको सहयोगबाट सांस्कृतिक सम्पदा पुनःनिर्माण हुनसक्छ भन्ने सन्देश प्रवाह भएको थियो।
गुठीका नाममा रहेको केही जग्गा सर्वोच्च अदालतको आदेशमा सट्टापट्टा गरिएको छ। तर, सट्टापट्टा गरिएका जग्गा उपभोग गर्ने मोहीहरूले तिरो बुझाउन आएका छैनन्। मन्दिरका नाममा रहेको ३० रोपनी जग्गा सट्टापट्टा भएको थियो।
तिरो तिर्ने समस्याहरू
काठमाडौँ महानगरपालिका–७ पनेकु टोलका सागर सिग्देलका अनुसारश्रीरामचन्द्र मन्दिर निजी गुठीमा तिरो तिर्न आउने क्रममा हजुरबाका पालामा खरिद गरेको १२ आना जग्गाको तिरो तिर्ने परेकाेले समस्या भाेगेका छन्। हाल सडकले लिएको भागको तिरो समेत तिर्नुपर्ने बाध्यता भयाे ।
बत्तीसपुतलीमा रहेको द्वारिका होटलमा गुठीको ११ रोपनी जग्गा छ। उक्त होटलले गुठीले तोकेको तिरो समयमै बुझाउँदै आएको छ। होटलले आर्थिक वर्ष २०७५र७६ मा एकमुष्ट रु १२ लाख तिरो तिरेको थियो।
निजी गुठीको जग्गा किनबेच रोक्का हुँदा समस्या
विसं २०६५ देखि निजी गुठी जग्गा बेचबिखन रोक्का हुँदा मोहीलाई समस्या भएको छ। यसले गर्दा मोहीहरूले आफ्नो गर्जो टार्न नसकेको बताइएका छन्।
श्रीरामचन्द्र मन्दिर काठमाडौँको बत्तीसपुतलीमा ९० फिट उचाइमा रहेको छ। मन्दिरमा राम, सीता, भरत, लक्ष्मण र शत्रुघ्नको मूर्ति कुँदिएको छ। यहाँ धार्मिक पर्यटनको प्रवर्द्धनको सम्भावना बलियो छ।
गुठीका सम्पूर्ण जग्गाको अभिलेख राखी उपयोगमा ल्याउन सके, श्रीरामचन्द्र मन्दिरलाई अझै आकर्षक रुपमा स्थापित गर्न सकिने सम्भावना छ। मन्दिरको गुठीका नाममा जग्गाको अभिलेख राखी उपयोग गर्नुपर्ने धेरैको सुझाव छ।
