कीर्तिपुरको इतिहासमा दैवज्ञ जितानन्द जोशी र ब्रम्हुकाजी (रुद्रबहादुर प्रधान) दुई यस्ता नाम हुन्, जसले यस नगरको गौरवमय युगको निर्माणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेका थिए। यी दुई व्यक्तित्व न केवल समकालीन थिए, तर उनीहरूको प्रभाव र योगदान स्वास्थ्य सेवामा अति प्रख्यात थियो। उनीहरू भौतिक रूपमा अब हामीसँग नरहे पनि, कीर्तिपुरको धरोहरमा उनीहरूको नाम अमर बनेर बसिरहेको छ।
दैवज्ञ जितानन्द जोशी: एक प्रख्यात वैद्य र ज्योतिषी
०३० को दशकदेखि दैवज्ञ जितानन्द जोशीको ख्याती सिंगो काठमाडौं उपत्यकामा मात्र होइन, देशभर फैलिएको थियो। उनी विशेषगरी मानसिक रोगका बिरामीहरूको उपचारमा पारंगत थिए। देशका विभिन्न भागबाट बिरामीहरू बिहानैदेखि उनको घरमा उपचारका लागि लाइन लाग्थे। जोशीको ख्याति दरबारसम्म पुगेर चर्चित भएको थियो। उनको ज्योतिषीय ज्ञान र झारफुके कला अद्वितीय थियो, र बिरामीहरूलाई ठीक गर्न उनले प्रयोग गर्ने जडिबुटीहरूको चर्चा निकै प्रसिद्ध थियो। मानसिक रोगको उपचारमा उनको कुशलता र सामाजिक योगदानले उनलाई सिंगो समाजमा सम्मान दिलायो।
ब्रम्हुकाजी (रुद्रबहादुर प्रधान): कीर्तिपुरको एकमात्र स्वास्थ्य सेवक
रुद्रबहादुर प्रधान, जसलाई सबैले ‘ब्रम्हुकाजी’ भनेर चिन्थे, कीर्तिपुर र त्यस आसपासको क्षेत्रका एकमात्र स्वास्थ्यकर्मी थिए। कम्पाउण्डरको रूपमा काम गरेर आफ्नै घरमा मेडिकल सेवा खोल्दै, उनले हजारौं मानिसको जीवनलाई सघाएका थिए। कीर्तिपुर का बिरामीहरूका लागि उनी यहाँकाे पहिलो ‘डाक्टर’ थिए । उनको खरो स्वभाव र कम बोल्ने शैलीले मानिसहरूलाई अनुशासित बनाउँथ्यो, तर जब उनी उपचार गर्थे, बिरामीको आधा पीडा पहिले नै हराइसकेको हुन्थ्यो। विशेषगरी ज्यामी, सिकर्मी, डकर्मीहरूलाई उनले रातदिन नभनी सेवा गरे, जसले गर्दा उनीहरूको कामलाई निरन्तरता दिन सक्ने अवस्था सिर्जना हुन्थ्यो।
युगौंसम्म सम्झिने कीर्तिपुरका यी दुई महान् व्यक्तित्व
चार दशकभन्दा बढीको समयसम्म यी दुई व्यक्तित्वले कीर्तिपुरलाई मात्र नभई वरपरका क्षेत्रहरूलाई पनि स्वास्थ्य र सेवा प्रदान गरे। दैवज्ञ जोशीको ज्योतिषीय र वैद्यक ज्ञानले हजारौं बिरामीलाई निको पारेको हो भने ब्रम्हुकाजीको असल सेवाले थुप्रै परिवारको जीवन बचाएको थियो। उनीहरूको योगदान सधैंभरि कीर्तिपुरको सामाजिक इतिहासमा अटुट रहनेछ।
आजको आधुनिक स्वास्थ्य प्रणालीले ठूलो फड्को मारे पनि, जोशी र प्रधानको नाम र सेवा युगौंसम्म कीर्तिपुरको धरोहरको रूपमा जिवित रहिरहनेछ।
तस्बिर : बिरेन्द्र शाक्य को फेसबुक बाट
