काठमाडौँ – हनुमानढोका दरबार क्षेत्रमा रहेको प्रसिद्ध तुलजा भवानी (तलेजु भवानी) मन्दिरमा आज शुक्रवार बिहानैदेखि भक्तजनहरूको उल्लेखनीय भिड लागेको छ। वर्षमा एक पटक मात्र खुल्ने यस मन्दिरमा दर्शनका लागि महानवमीको दिनलाई विशेष मानिन्छ। सर्वसाधारणलाई तुलजा भवानीको दर्शन गर्नका लागि यो एक मात्र दिन अवसर प्रदान गरिन्छ, जसलाई धार्मिक र सांस्कृतिक दृष्टिकोणले अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण मानिन्छ।
तुलजा भवानीलाई साक्षात् देवीको रूपमा पूजा गरिन्छ, जसलाई मल्ल राजाहरूको कुलदेवीका रूपमा समेत पुजिन्छ। इतिहासका अभिलेखहरू अनुसार, कान्तिपुरका तत्कालीन राजा प्रताप मल्ल तुलजा भवानीसँग नियमित रूपमा पासा खेल्ने गर्थे, र उनले देवीसँगको सम्बन्धलाई विशेष महत्त्व दिएका थिए। मल्लकालीन परम्पराहरूको यो अंश आजसम्म निरन्तर रूपमा चलिरहेको छ, जसले राजधानीको धार्मिक पहिचानलाई झल्काउँछ।
तुलजा भवानीलाई महानवमीको दिन मूलचोकमा विशेष पूजाआजा गरेर राखिएको छ। विजयादशमीको दिन बिहान मात्र देवीलाई पुनः मूल मन्दिरमा फर्काइनेछ। यससँगै महाअष्टमीको रातमा कालरात्रि पूजा गरिनेछ, जसअन्तर्गत ५४ बोका र ५४ राँगाको बलि चढाइने परम्परा रहेको छ। यो अनुष्ठान शक्तिपीठहरूको महत्त्वपूर्ण अंगका रूपमा रहेको छ, जहाँ देवीको शक्ति र विजयको प्रतीकस्वरूप बलि दिइन्छ।
हनुमानढोका दरबार परिसरको यस मन्दिरमा विशेषतः महानवमीको दिन ठूलो भीड हुने गर्छ। सर्वसाधारणदेखि विशेष व्यक्तिहरूसम्म सबैले देवीको दर्शन गरेर आशीर्वाद लिने परम्परा कायमै छ।
तस्बिर : हरिराम भेटुवाल/रासस
