काठमाडौँ : खाना पकाउन प्रयोग गरिने एलपी ग्याँस (लिक्विफाइड पेट्रोलियम ग्याँस) को सुरक्षाप्रति सर्वसाधारण उपभोक्ता तथा व्यवसायीहरू अझै पर्याप्त सचेत नरहेको पाइएको छ। काठमाडौँ महानगरपालिका विपद् व्यवस्थापन विभाग र महानगर प्रहरी बलले संयुक्त रूपमा सञ्चालन गरेको निरीक्षण अभियानमा ५६ वटा पसलमा ग्याँस सुरक्षामा लापरबाही भेटिएको हो।
महानगरको टोलीले ग्याँस सिलिन्डर प्रयोग गर्ने होटल, रेस्टुरेन्ट तथा व्यवसायिक भान्साहरूको अनुगमन गर्दा उपभोक्ताहरूले सिलिन्डरमा पाइप र रेगुलेटर जडान गरेपछि कुनै समस्या हुँदैन भन्ने गलत धारणा राखेको देखिएको छ। जबकि, सुरक्षाका मापदण्ड पूरा नगर्दा ग्याँस चुहावट, आगलागी र विस्फोटजस्ता जोखिम बढ्ने विज्ञहरू बताउँछन्।
ग्याँस सुरक्षामा संलग्न सबै पक्षको भूमिका महत्त्वपूर्ण
एलपी ग्याँस अत्यधिक ज्वलनशील पदार्थ भएकाले यसको सुरक्षाका लागि ग्याँस उत्पादक, सिलिन्डर उत्पादक, भर्ने कम्पनी, ढुवानी सेवा प्रदायक, गुणस्तर जाँचकर्ता, डिलर, विक्रेता र उपभोक्तासम्म सबैको भूमिका महत्त्वपूर्ण रहन्छ।
सुरक्षालाई थप प्रभावकारी बनाउन सरकारले विभिन्न नियमावलीहरू जारी गरेको छ।
- एलपीजी ग्याँस ढुवानी नियमावली २०७३ अनुसार ग्याँस ढुवानीको नियमन गरिन्छ।
- एलपीजी ग्याँस नियमावली २०६५ अनुसार घरेलु प्रयोजनका लागि १४.२ किलोग्राम तौल भएको रातो सिलिन्डरमा मात्र ग्याँस बिक्रीवितरण गर्न मिल्ने व्यवस्था छ।
ग्याँस सिलिन्डरको आवश्यक सुरक्षा मापदण्ड
सुरक्षा मापदण्डअनुसार ग्याँस सिलिन्डरमा निम्न जानकारी उल्लेख गरिएको हुनुपर्छ:
✔ उत्पादन उद्योगको नाम र लोगो
✔ सिलिन्डरको सिरियल नम्बर
✔ निरीक्षण मिति तथा हाइड्रोलिक परीक्षण मिति
✔ वर्किङ् वा टेस्ट प्रेसर
✔ खाली सिलिन्डरको तौल
साथै, फुट रिङ् (पिँध) तथा नेक रिङ् (घाँटी) काटेर वा मर्मत गरेर प्रयोग गरिएको सिलिन्डरमा ग्याँस भर्न नपाइने नियम छ।
निरीक्षणका प्रमुख मापदण्डहरू
महानगरपालिकाले निरीक्षणका क्रममा ८ वटा प्रमुख सूचक र २४ वटा उपसूचकहरू प्रयोग गरेको छ। यीमध्ये केही प्रमुख सूचकहरू निम्नानुसार छन्:
🔴 आगलागी नियन्त्रण उपायहरूको उपलब्धता (फायर इस्टिङ्ग्विसर, कर्मचारीलाई तालिम)
🔴 कार्यस्थलमा आपतकालीन निस्कने ढोका वा मार्गको व्यवस्था
🔴 ग्याँस सिलिन्डर राख्ने स्थानमा हावाको उचित आवागमन
🔴 ग्याँस चुलोमा स्वचालित सुरक्षा प्रणाली (ग्याँस आपूर्ति रोक्ने प्रविधि) को प्रयोग
🔴 ग्याँस चुहावट थाहा पाउने उपकरणको व्यवस्था
महानगरपालिकाले हालसम्म प्राप्त तथ्याङ्क तथा निरीक्षण विवरणको विश्लेषण गरी आगामी रणनीति बनाउने जनाएको छ। ग्याँस सुरक्षासम्बन्धी जनचेतना अभिवृद्धि, अनुगमनलाई अझ कडाइ गर्ने र सुरक्षा मापदण्ड पालना नगरिए कानूनी कारबाही गर्ने नीति लिइने बताइएको छ।
ग्याँसको सुरक्षित प्रयोग गर्न सर्वसाधारण उपभोक्तादेखि व्यवसायीहरू सबैलाई सचेत बन्नुपर्ने विज्ञहरू चेतावनी दिन्छन्।
